نانسی کورتنی

دکتر عبداله خوشنودی؛ دانشگاه بجنورد

ترجمه و تلخیص از وبگاه دانشگاه اوهایو:

https://library.osu.edu/researchcommons/2017/06/12/citescore-vs-impact-factor/

مؤسسه الزویر (Elsevier) در دسامبر 2016 شاخص جدیدی به نام Cite-Score را برای سنجش اعتبار مجلات علمی معرفی کرد که ادعا می­شود هژمونی شاخص ضریب تأثیر را که یکی از محصولات شرکت Clarivate Analytics (که قبلاً بخشی از تامسون رویترز بود) در هم شکسته است.  این دو شرکت در زمینه دسته­بندی و تحلیل اطلاعات استنادی مجلات و در قالب دو پایگاه استنادی به نام­های Scopus و WoS با هم رقابت می­کنند.

شاخص ضریب تأثیر از دیرباز سلطه بلامنازعی در ارزیابی مجلات علمی و آکادمیک داشته است. این شاخص پس از معرفی در سال 1957، به همراه نمایه استنادی علوم[1] (SCI) نقش منحصربه فردی را در رتبه­بندی مجلات علمی بر مبنای استنادات آنها ایفا کرد و به سرعت به یک شاخص استاندارد برای سنجش کیفیت مجلات بدل شد. زمانی که کسی به دنبال ضریب تأثیر یک مجله است در واقع منظورش همان شاخص ضریب تـأثیر گزارش استنادی مجلات (JCR) است و نه چیز دیگر. البته به خاطر محدودیت­های ذاتی این شاخص، در طول سالیان متمادی انتقادات زیادی به آن وارد شده است که به طور نمونه می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از آنجا که ضریب تأثیر فقط برای مجلات نمایه شده در پایگاه WoS محاسبه می­شود[2]، سایر مجلاتی که در این پایگاه نمایه نمی­شوند دارای ضریب تأثیر نیستند.
• از آنجا که این شاخص فقط استناداتی را در نظر می­گیرد که در سال جاری به مقالات دو سال قبل یک مجله صورت گرفته است صرفاً برای رشته­هایی مناسب است که دارای سرعت بالایی در دریافت استنادها هستند.
• این شاخص تفاوت بین رشته­ها را در میزان استنادات در نظر نمی­گیرد.
• این شاخص برای مجلات دارای نمایه هنر و علوم انسانی[3] (AHCI) محاسبه نمی­شود و این مجلات در گزارش استنادی مجلات (JCR) ذکر نمی­شوند.

البته برای رعایت انصاف ذکر این نکته ضروری است که این پایگاه استنادی (WoS) برخی دیگر از  شاخص­ها نظیر ضریب تأثیر 5 ساله، ضریب تأثیر آنی، نیمه عمر استنادات، ضریب نفوذ مقالات و ... را نیز محاسبه می­کند.

اکنون شاخص Cite-Score با اغواگری و با ادعای برآوردن منافع زیر پا به عرصه رقابت با Impact Factor گذاشته است:

• دسترسی به شاخص­های استنادی مجلات در Scopus رایگان است.
• این شاخص بر مبنای مجلات نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس محاسبه می­شود و تعداد مجلات نمایه شده در این پایگاه خیلی بیشتر از مجلات نمایه­شده در پایگاه WoS است. به علاوه تعداد بیشتری از مجلات حوزه­های علوم اجتماعی و علوم انسانی در این پایگاه نمایه می­شود.
• برخلاف شاخص ضریب تأثیر که در آن استنادات 2 سال قبل در نظر گرفته می­شود، در این شاخص دوره محاسبه استنادات 3 ساله است

سؤالی که در اینجا باقی می­ماند آن است که این شاخص­ها چه چیزی  را در مورد کیفیت مجلات به ما می­گویند؟ باید به یاد داشته باشیم که این شاخص ها فقط تعدادی عدد هستند. این شاخص­ها جالب هستند و اطلاعات محدودی را در مورد استنادات مجلات به ما ارائه می­دهند اما در مورد مجلاتی که در این دو پایگاه نمایه نشده­اند هیچ اطلاعاتی ارائه نمی­کنند. رتبه یک مجله هیچ چیزی را در مورد کیفیت مقالات چاپ­شده در آن مجله به ما نمی­گوید. ... .

[1] Science Citation Index

[2] البته این شاخص فقط برای مجلات دارای نمایه SCI و SSCI محاسبه می­شود و برای مجلات دارای نمایه ESCI و AHCI محاسبه نمی­شود (توضیحات زیرنویس از مترجم است).

[3] Art & Humanities Citation Index